Bollenerfgoed Werkgroep Behoud en Herbestemming Bollenerfgoed

Landschuurtjes

Ooit stonden er op het bollenland in de Duin- en Bollenstreek honderden landschuurtjes, maar hun aantal neemt in hoog tempo af. Sinds de mechanisatie zijn ze overbodig geworden. Ze staan te verkrotten en worden stuk voor stuk afgebroken. Daarom heeft het CHG de alarmbel geluid en is gewerkt aan een reddingsplan. Enkele landschuurtjes worden gerenoveerd en geschikt gemaakt voor recreatie.

De schuurtjes vertellen het verhaal van de landarbeid in de bollenteelt. Ze dienden als opbergplaats voor gereedschap dat op het land werd gebruikt, maar ze dienden vooral voor de bloemistarbeiders. Zij konden er hun brood opeten en schuilen tegen de regen en wind. 

Schaften en schuilen

Aan het begin van de twintigste eeuw, nadat de bloemistknechts en bollenarbeiders zich hadden georganiseerd in vakbonden, moesten de bedrijven iets te doen aan de arbeidsomstandigheden voor hun personeel. Vanaf dat moment zien we steeds meer schuurtjes in het landschap verschijnen.
De meeste schuurtjes op het bollenland zijn simpele rechthoekige gebouwtjes met een zadeldak met pannen of golfplaten. Zoals de sociale omstandigheden van bedrijf tot bedrijf verschilden, is er ook veel variatie in het uiterlijk van de schuurtjes op het bollenland.

Bollenerfgoed
Bollenerfgoed

Allerlei materialen

De ene baas liet door een aannemer een keurig stenen huisje bouwen, de ander vond het al genoeg als de arbeiders zelf van sloophout een keet in elkaar timmerden. Doorgaans zijn het simpele rechthoekige gebouwtjes, gemaakt van allerlei materialen: hout, baksteen of kalkzandsteen. De latere modellen zijn opgetrokken uit eternietplaten of betonplaten. Een bijzondere categorie zijn de stookhuisjes die werden gebruikt om het bollenland met warm water te verwarmen, zodat de bloemen eerder in bloei kwamen.
 

 

Bollenarbeiders

De landarbeiders waren dag in dag uit op de bollenvelden aan het werk: bollen planten, bemesten, rietdekken, ziekzoeken, rooien enzovoort. Er waren nog geen machines, dus al het werk ging met de hand. Ook als het slecht weer was werd er doorgewerkt. 
De schaftschuurtjes waren bepaald geen luxe kantines. De bollenarbeiders van toen zullen met gemengde gevoelens terugdenken aan de schaftketen waarin ze hun brood opaten. In de meeste schuurtjes waren alleen wat planken langs de wand getimmerd of er stonden houten kistjes met juten zakken erop. Soms stond er wat afgedankt meubilair in of brandde er een houtkachel, maar in de meeste schuurtjes was het steenkoud en gierde de wind door de kieren. Meestal was er een stukje afgeschut voor een plee, maar een poepdoos boven de sloot volstond ook.
 

 

Bollenerfgoed
Bollenerfgoed

Landschuurtjes in gevaar

Sinds de mechanisatie en de invoering van het regenpak en de toiletwagen hebben de landschuurtjes hun functie verloren. Ze worden meestal niet meer onderhouden, zijn een speelbal van de jeugd en van de elementen. Ze staan in de weg voor de kweker, die er met de een grote trekker omheen moet manoeuvreren. De bouwkundige staat van veel schuurtjes is slecht. De houten gebouwtjes zijn scheefgezakt, de stenen schuurtjes hebben dichtgetimmerde ramen en de deuren en kozijnen zijn vaak geheel verdwenen. Dakpannen liggen eraf en de buitenkant is volgespoten met graffiti. Zonder onderhoud worden het ruïnes die afbreuk doen aan het mooie bollenland eromheen.
 

Gegrift in ons geheugen

Vooral de laatste decennia is het hard gegaan met de achteruitgang en zijn veel landschuurtjes verdwenen. Als we niet oppassen staat er straks niet één meer overeind. Dat zou ontzettend jammer zijn, want het landschap verarmt erdoor. Dit kleine bollenerfgoed brengt door zijn aanwezigheid diepte in het landschap; ze bepalen de schaal van wat je ziet. De landschuurtjes zijn gegrift in het landschap van ons geheugen en je mist ze pas als ze er niet meer zijn.  Daarom heeft de Werkgroep Bollenerfgoed van het CHG in 2016 de alarmbel geluid om verdere afbraak te voorkomen. Bovendien is een inventarisatie van alle nog bestaande landschuurtjes gemaakt.

Bollenerfgoed

Inventarisatie landschuurtjes

Van alle schuurtjes zijn tekeningen en foto's gemaakt en is een precieze beschrijving gegeven. Uiteindelijk vonden we er 43 terug, maar tijdens het inventarisatiewerk werden er daarvan 8 afgebroken en stortte één schuurtje in tijdens een storm. In totaal staan er nu dus nog 34 landschuurtjes in de bollenvelden. Het CHG heeft van alle landschuurtjes beoordeeld hoe waardevol ze zijn voor de cultuurhistorie van de Duin- en Bollenstreek, hoe hun technische staat en ligging is en in hoeverre ze geschikt zijn voor een nieuwe bestemming.

Landschuurtjes in de Bollenstreek Plan voor behoud van waardevolle landschuurtjes (28 pagina's, 3,2  mB)
Download hier het totale Inventarisatierapport Landschuurtjes in de Duin- en Bollenstreek (153 pagina's, 3,5 mB).
Er is ook een handig Totaaloverzicht Landschuurtjes (8 pagina's, 850 kB).
Alle landschuurtjes zijn ingetekend op de kaart van het Wandelnetwerk Duin- en Bollenstreek.

Bulbs & Breakfast

Sinds 2016 voert het CHG overleg met de Greenport OntwikkelingsMaatschappij (GOM) en de gemeenten in de Duin- en Bollenstreek over behoud en bescherming, beleving en benutting van de landschuurtjes. Dat heeft geleid tot het reddingsproject "Renovatie en hergebruik Landschuurtjes", dat in maart 2020 van start is gegaan en dat nu steun krijgt van de overheid.
Daarbij worden enkele landschuurtjes aan de Leeweg in Noordwijkerhout en aan de Rijnsburgerweg in Voorhout opgeknapt. Als de vergunningen rond zijn, worden in 2021 drie landschuurtjes gerenoveerd en geschikt gemaakt als eenvoudige overnachtingsmogelijkheid. Dan kunnen ze onder het motto Bulbs & Breakfast gebruikt worden als overnachtingsplek voor wandelaars, fietsers en toeristen.

Klik hier voor een overzicht van de landschuurtjes in onze Beeldbank 

 

Bollenerfgoed
Bollenerfgoed
Bollenerfgoed