Bollenerfgoed Werkgroep Behoud en Herbestemming Bollenerfgoed

Historie Werkgroep Bollenerfgoed

Vijfentwintig jaar geleden was nog geen enkele bollenschuur beschermd. Nu staan bijna honderd bollenschuren op de monumentenlijst. Dat is de verdienste van de Werkgroep Bollenerfgoed van het CultuurHistorisch Genootschap Duin- en Bollenstreek, die in 1996 werd opgericht. 

In het Jaar van het Industrieel Erfgoed, 1996, viel het erfgoeddeskundigen op dat de historische bollenschuren in de Bollenstreek steeds meer in verval raakten, doordat ze voor het agrarisch bedrijf geen functie meer hadden. Daarom vroeg de provincie Zuid-Holland aan het bestuur van Museum De Zwarte Tulp of zij zich ook wilden bekommeren over de collectie buiten het museum. 

Beelden van bollenschuren

Er werd een projectgroep gestart, die begon met het inventariseren en onderzoeken van alle nog bestaande bollenschuren. In 1998 werd het boek Beelden van bollenschuren uitgebracht, waarin de 33 meest waardevolle bollenschuren werden gepresenteerd. Daarnaast werden destijds nog 143 andere waardevolle schuren in een database ondergebracht. De belangrijkste elf schuren in de Bollenstreek kwamen op de Rijksmonumentenlijst.

In 2001 bleek dat in, ondanks de inspanningen van het project, in vier jaar tijd een derde deel van de waardevolle bollenschuren in de Duin- en Bollenstreek was verdwenen. Gesloopt, door verval of sloop bedreigd of verregaand aangetast, doordat ze ingebouwd raakten of ondeskundig werden gerenoveerd. Tijdens een herinventarisatie ontdekte de werkgroep bovendien veel nog niet geïnventariseerde schuren. In het rapport Bollenschuren Revisited uit 2002 werd daarom de noodklok geluid.

Bollenerfgoed
Bollenerfgoed

Regionale Collectie

Samen met de gemeenten en de regionale overheid werd vervolgens gewerkt aan de intergemeentelijke beleidsnota Regionaal Bollenschurenbeleid, die in 2006 is vastgesteld. Het draagvlak voor behoud en herbestemming van bollenschuren werd daardoor aanzienlijk vergroot.
Bovendien is toen de Regionale Collectie Bollenschuren vastgesteld, waarin de honderd belangrijkste bollenschuren van de Bollenstreek zijn opgenomen. Een groot deel daarvan is inmiddels aangewezen als gemeentelijk monument. Voor 50 van de 100 meest waardevolle bollenschuren zijn schildjes gemaakt, die uitleg geven over de historie en de functie van het pand voor de bloembollenteelt.

Herbestemming

Maar bescherming alleen bleek niet voldoende: de Werkgroep maakte de geesten rijp om bollenschuren een nieuwe bestemming te geven. In de afgelopen 25 jaar heeft de Werkgroep talloze adviezen aan particulieren en overheden gegeven over behoud en herbestemming van bollenschuren. Bovendien verscheen het boek Nieuw leven voor oude bollenschuren, dat bedoeld is als stimulans voor eigenaren, architecten, aannemers en overheden. Zo kunnen meer bollenschuren door functiewijzing en herontwikkeling voor de toekomst worden behouden. 
De beste voorbeelden van behoud en herbestemming komen in aanmerking voor de Zwarte Tulp Prijs, die de Werkgroep sinds 2003 jaarlijks uitreikt. Door middel van boeken, tentoonstellingen en publiciteit zijn de bollenschuren als cultuurhistorisch erfgoed op de kaart gezet.

Bollenerfgoed
Bollenerfgoed

Bollenerfgoed en landschap

De laatste tien jaar kijkt de werkgroep niet meer alleen naar bollenschuren, maar ook naar ander bollenerfgoed, zoals woonhuizen, landschuurtjes en andere gebouwen die met de bloembollencultuur te maken hebben. Bovendien wordt steeds meer een link gelegd tussen het gebouwde erfgoed en het landschap van de Bollenstreek, waarmee het bollenerfgoed onlosmakelijk verbonden is. 
Ook kwam er meer aandacht voor de mensen die de bloembollencultuur groot gemaakt hebben en die in de bloembollenbedrijven hebben gewerkt. In 2015 verscheen het samenvattende boek De Bollenstreek, landschap en erfgoed van de bloembollencultuur. De bloembollencultuur heeft op allerlei gebied sporen heeft nagelaten in de Bollenstreek. Het is van groot belang dat we dat kunnen blijven zien en begrijpen.

Van Zwarte Tulp naar CHG

De Werkgroep Bollenerfgoed heeft de eerste tien jaar onder de vleugels van Museum De Zwarte Tulp geopereerd. Sinds 2007 functioneert de Werkgroep Bollenerfgoed onder de vlag van het CultuurHistorisch Genootschap Duin- en Bollenstreek (CHG), het overkoepelende platform van erfgoedorganisaties in de regio. Hierdoor is de binding met de historische verenigingen versterkt. 

Bollenerfgoed